ZEITGEIST
Patrycja Orzechowska
Wernisaż: 14.01.2022, godz. 19
Wystawa: 15.01 – 05.02.2022
ZEITGEIST MMXXI kalendarz na nowe stare czasy to praca składająca się z trzynastu kolaży wykonanych przez Patrycję Orzechowską na bazie wybranych fotografii z książki autorstwa Paula Jsenfelsa Gymnastik als Lebensfreude [Gimnastyka jako radość życia] opublikowanej w 1926 roku. Na fotografiach widać młode kobiety i dzieci — uczennice i uczniów sopockiej szkoły gimnastycznej [Gymnasticschule]. Postaci są nagie lub odziane w luźne powiewające szaty, radośnie wznosząc ręce ku słońcu, wystawiają swoje ciała na działanie światła, powietrza i wody. Ich sylwetki często ujęte są w momencie synchronizacji, tworzącej geometrię spójną z otaczającą przyrodą. Ich pozy są splecione z obrazami natury — z widokiem lasu, plaży, morza i nieba. Powraca też motyw okręgu, symbolicznego domknięcia kompozycji i czasu.
Cykl kolaży przybiera formę kalendarza, w którym każdy miesiąc ma inny charakterystyczny motyw. Rok 2021 jest elementem niekończącego się rytmu, który swoją obecność zaznacza w przeszłości i przyszłości. Układ dni i tygodni z tego roku jest również układem, który obowiązywał między innymi w latach 2010, 1982, 1843 czy 1926 i będzie obowiązywał w latach 2027, 2049 i 2083 oraz kolejnych.
Tytułowy Zeitgeist, to ukute w XVIII wieku wyrażenie filozoficzne, które oznacza „ducha epoki”. Odnosi się do intelektualnego i kulturowego klimatu danego czasu. Na wystawie symbolicznie przenosimy się do początków XX wieku, kiedy to kult ciała i aktywny kontakt z przyrodą fascynowały ówczesnych myślicieli i polityków. W tamtym czasie w Niemczech rodzi się pojęcie ekologii; co ciekawe dziś bardziej związane z poglądami lewicowymi, wtedy chętnie używane przez polityków prawicowych. Mistycyzm przyrody, wegetarianizm, naturalizm, tradycje związane z ziemią „przodków” — to idee, które były wtedy bardzo żywe i praktykowane z różnym skutkiem. Progresywna sopocka szkoła gimnastyczna — kształcąca kobiety, dzieci i osoby pracujące —mieszcząca się w granicach Wolnego Miasta Gdańska również funkcjonowała w tym duchu. Swoimi założeniami wpisywała się w popularny pogląd, że uprawianie kultury fizycznej jest nie tylko źródłem radości życia, ale także rozwija intelektualnie i duchowo.
Prace pokazywane na wystawie można również połączyć z jednym z ruchów reformatorskich tamtej epoki, który powstał nieco wcześniej wokół społeczności zamieszkującej górę Monte Verita w Szwajcarii. Było to miejsce, które skupiało wizjonerów tego czasu — artystów, pisarzy, filozofów, tancerzy, muzyków. Mieszkańcy poszukiwali alternatywnego wobec rozwijającego się konsumpcjonizmu modelu życia. Tworzyli utopijną społeczność, która kierowała się hasłami powrotu do natury, między innymi poprzez stosowanie diety wegetariańskiej i nudyzm. Równie ważna była aktywność fizyczna, która podobnie jak w szkole sopockiej, miała być podstawą zdrowego ciała i ducha. Jedną z osób odwiedzających wspólnotę była Mary Wigman — tancerka, choreografka, pionierka tańca ekspresjonistycznego. Mary Wigman i Paula Jsenfelsa oprócz czasu i wspólnego niemieckiego kręgu kulturowego łączyły zainteresowania reformacją życia [Lebensreform] w duchu zespolenia z naturą. Wigman przeszła długą drogę od uznania jej sztuki za zdegenerowaną po współgrającą z neonazistowskim kanonem piękna. To przejęcie odbyło się niejako poza jej wolą, ale też bez wyraźnego sprzeciwu. Dokumentacja performancu Mary Wigman Totentanz (1926) stała się inspiracją do stworzenia ceramicznego obiektu — drugiej pracy prezentowanej na wystawie.
Dzięki pracy z materiałem archiwalnym Orzechowska może postawić się w sytuacji narratora historii, odwrócićintencje obrazów korzystając ze strategii cytowania, zawłaszczania i przechwytywania. Archiwalne fotografie przedstawiające młode kobiety i dzieci zanurzone w rytualnym tańcu ku czci ziemi i morza, w nadbudowanej przez artystkę wielowarstwowej narracji stają się choreografiami w duchu ekofeministycznego zaangażowania. Artystka pozostaje jednak świadoma historycznych uwikłań ruchów reformatorskich i wypaczania ich słusznych idei. Wystawa jest jedynie pretekstem do rozmowy na poruszane tematy.
Godziny otwarcia wystawy
Wtorek – piątek: godz. 14 – 18
Sobota: godz. 10 -14
Patrycja Orzechowska — artystka, autorka książek artystycznych; zajmuje się fotografią, kolażem, ceramiką, instalacją, zbieractwem, grafiką użytkową i ready-mades. Najbardziej lubi płodozmian. Absolwentka grafiki na Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku oraz Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. W swoich ostatnich realizacjach zajmuje się głównie OOO (ontologią zorientowaną na przedmiot). Pracując na resztkach, na gotowych przedmiotach, na ludzkim ciele uprawia mimochodem fizyczny i mentalny recykling. Robiąc kolaże ze starych gazet i książek (Monuments, Deadline. Never Ending Story, Kinderturnen, Grettings from Eternity), układając ciało niczym glinę (Lepiszcze i Rękoczyny, Studia Gimnastyczne, Sculptures just now!, Homebody), budując nowe formy i znaczenia na kolekcjach sklastrowanych przedmiotów (DaDa VooDoo, Ashes to Ashes, Retrogradacja, Medium, Future Perfect, Szkielety, Ściana), wciąż ma do czynienia z fascynującą materialnością, ale też piekłem rzeczy. Wielokrotna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Pomorskiego i Prezydenta Miasta Gdańska. Jej prace były prezentowane na kilkudziesięciu wystawach indywidualnych i zbiorowych, znajdują się w kolekcjach prywatnych i publicznych, m. in.: NOMUS Nowe Muzeum Sztuki w Gdańsku, Muzeum Żydów Polskich POLIN, Muzeum Sztuki w Łodzi, Galerii Arsenał w Białymstoku i Gdańskiej Galerii Miejskiej. Mieszka i pracuje w Gdańsku. www.patrycjaorzechowska.com
Praca ZEITGEIST MMXXI została zrealizowana w ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska 2020
ZEITGEIST
Patrycja Orzechowska
Opening: 14.01.2022, 7 pm
Exhibition: 15.01 – 05.02.2022
ZEITGEIST MMXXI iMMXXI calendar for the new old times is a work consisting of thirteen collages made by Patrycja Orzechowska based on selected photographs from the book Gymnastik als Lebensfreude [Gymnastics as the Joy of Life] by Paul Jsenfels, published in 1926. The photographs show young women and children – students of the Sopot Gymnastics School [Gymnasticschule]. The figures are naked or dressed in loose, flowing robes, joyfully raising their hands to the sun, exposing their bodies to light, air and water. Their figures are often captured in a moment of synchronicity, creating a geometry consistent with the surrounding nature. Their poses are intertwined with images of nature – with views of forest, beach, sea and sky. There is also the recurring motif of the circle, the symbolic closure of composition and time.
The series of collages take the form of a calendar, in which each month has a different characteristic motif. The year 2021 is an element of an endless rhythm, which marks its presence in the past and future. The arrangement of days and weeks from this year is also the arrangement that was in force in 2010, 1982, 1843 or 1926, among others, and will be in force in 2027, 2049, 2083 and beyond.
The title Zeitgeist, is a philosophical phrase coined in the 18th century that means „spirit of the age.” It refers to the intellectual and cultural climate of a given time. At the exhibition we are symbolically transported to the beginning of the 20th century, when the cult of the body and active contact with nature fascinated thinkers and politicians. At that time in Germany, the concept of ecology was born; interestingly enough, today it is more associated with left-wing views, then it was eagerly used by right-wing politicians. Nature mysticism, vegetarianism, naturalism, traditions connected with the land of the „ancestors” – are ideas that were very much alive at the time and practiced with varying results. The progressive gymnastic school of Sopot – educating women, children and working people – located within the boundaries of the Free City of Danzig, also operated in that spirit. Its assumptions were in line with the popular view that practicing physical culture is not only a source of joy in life, but also important for the intellectual and spiritual development.
The works shown at the exhibition can also be connected to one of the reform movements of that era, which arose somewhat earlier around the community living on the Monte Verita mountain in Switzerland. It was a place that brought together visionaries of the time – artists, writers, philosophers, dancers, musicians. The residents were looking for an alternative model of life to that of the growing consumerism. They created a utopian community that was guided by the slogans of a return to nature, that encompasses a vegetarian diet and nudism. Equally important was physical activity, which, as in the Sopot school, was to be the basis for a healthy body and spirit. One of the visitors to the community was Mary Wigman – dancer, choreographer, and pioneer of expressionist dance. Mary Wigman and Paul Jsenfels shared, apart from time and a common German cultural background, an interest in life reform [Lebensreform] in the spirit of union with nature. Wigman has come a long way from the recognition of her art as degenerate to the harmonization with the neo-Nazi canon of beauty. This acquisition took place outside of her will, as it were, but also without any explicit objection. The documentation of Mary Wigman’s performance Totentanz (1926) became an inspiration to create a ceramic object – the second work presented at the exhibition.
By working with the archival material, Orzechowska can put herself in the position of a history narrator, reverse the intentions of the images by employing the strategies of quoting, appropriating and capturing. Archival photographs depicting young women and children immersed in a ritual dance in honour of the earth and the sea become choreographies in the spirit of ecofeminist commitment in the artist’s multi-layered narrative. However, the artist remains aware of the historical entanglements of reform movements and the distortion of their legitimate ideas. The exhibition is merely a pretext for a conversation about the raised issues.
Exhibition opening hours
Tuesday – Friday: 2- 6 pm
Saturday: 10 am – 2 pm
The work ZEITGEIST MMXXI was realized within the framework of the Cultural Scholarship of the City of Gdańsk 2020.
